ကကရင္နီ (ကယား) စံုတြဲ

ကရင္နီ (ကယား) အမ်ိဳးသားႏွင့္ အမ်ိဳးသမီး

(ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္းမွ)

စုေဆာင္းမိသမွ် ကယန္းဆိုင္ရာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား

သုေတသနကြင္းဆင္းရင္း စုေဆာင္းျဖစ္ေသာ စာအုပ္မ်ား

ျမန္မာဘာသာျဖင့္

ကူထိုးဘိုး

ခုႏွစ္မပါ၊ ျပဳစုသူ မေဖာ္ျပထား။

ကေယာစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈေကာ္မတီ

၂၀၀၇ ကေယာလူမ်ိဳးစု၏ ေနာက္ခံရိုးရာသမိုင္း၊ ကေယာစာေပႏွင့္ယဥ္ေက်းမႈေကာ္မတီ၊ ဒီေမာဆိုး။

ကယန္းအမ်ိဳးသမီးသမဂၢ

၂၀၀၈ ကယန္းေျမ၏ နတ္စိမ္းတို႔ကို ေရနစ္ျမဳပ္ေစျခင္း၊ ကယန္းအမ်ိဳးသမီးသမဂၢ၊

ခ်င္းမိုင္။

ခြန္ဧဒင္ ဖန္

၂၀၀၁ ကယန္း အမ်ိဳးသား ေဆြစဥ္မ်ိဳးဆက္ မွတ္တမ္း၀င္မ်ား စာေစာင္၊

ကယန္းလူမႈေရးအဖြဲ႔၊ မယ္ေဟာင္ေဆာင္။

ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီ

၁၉၆၇ ကယား၊ စာေပဗိမာန္၊ ရန္ကုန္။

အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္

Francis Khoon Hai

2007 Kayan Bed Stories, KSDP: Mae Hong Son.

Kayan’s Women Union

2008 Drowning the Green Ghosts of Kayanland, Kayan Women’s Union: Chiang Mai.

Kayaw Literacy and Culture Committee (In Myanmar)

2007 Traditional and History of Kayaw, Kayaw Literature and Culture

Commetee: Mae Hong Son.

Karenni Development Research Group

2006 Dammed by Burma’s Generals, KDRG: Mae Hong Son.

Naw Wah Paw

2005 The development of wearing rings as a Tradition in the Long Neck Karen Culture, B.A Research paper, Mahidol University International Collage, Nakhonpathom.

Phonlaohtan monnu

n.d. Kayanphao caucau htwanhtwan atahtondo ngaosau ngaoswi

Bisu Mattia Shwe

n.d. Kayan – English – Myanmar Dictionary, Taung Gyi.

က်ေနာ့္ထံတြင္ ယခင္ရွိျပီးစာအုပ္မ်ား

Khon Edwn Phan

2005 The Narrative, Beliefs and Customs of the Kayan People, Trans. Khon Francis, e.d. Bridget Craig Robinson, Kayan Subgroup Literacy and Culture Committee.

Khoo Thwe, Pascal

2002 From the Land of Green Ghost, Harper Collins: New York.

Rachasak Nilsiri

2008 Long Neck Kayan, National Geographic Magazine, p.35-57,

Shin Htway Yin (In Myanmar)

2005 Kayan (Padaung), Sarpay Bakehman: Yangon.

ကယန္းလူမ်ိဳးႏွင့္ ပတ္သက္၍

ခင္မင္းေဇာ္ (http://khinminzaw.blogspot.com)

ကယန္း(ပေဒါင္) လူမ်ိဳးနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး စာတမ္းတခု ေရးသားေနတဲ့ ဘေလာ္ဂါ သင္ကာ အတြက္ လိုအပ္တာ ယူသံုးႏိုင္ေစဖို႕ မွ်ေ၀ေပးမယ္ဆိုတဲ့ စကားေလးနဲ႕အတူ ဒီေဆာင္းပါးေလးကို တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ က်မတို႕ ဗမာျပည္ထဲက လူမ်ိဳးငယ္စု တခုျဖစ္တဲ့ ကယန္းလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္းေတြနဲ႕အတူ သူတုိ႕ရဲ႕ ကယန္းျပည္အတြက္ လႈပ္ရွားခဲ့ၾကတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး၊ ဦးေဆာင္ခဲ့တဲ့ပါတီ၊ လက္နက္ကိုင္ အင္အားစု၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရယူခဲ့မႈ ေတြကိုပါ ေလ့လာႏိုင္မယ္ဆုိရင္ ေက်နပ္ ၀မ္းသာလွ်က္ပါ။

ကယန္းျပည္သစ္ ေတာ္လွန္ေရး ႏွင့္ ျမင္ေနရေသာ လမ္းခြဲတခု

ေတာ္လွန္ေရး ျမစ္ဖ်ားတည္ရာ

ကယန္းလူမ်ိဳးတို႔၏ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးသည္ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္မွ စတင္ခဲ့သည္။ ယခုဥကၠဌ ငိန္းကယန္းထန္သည္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ ၇ ရက္ေန႔ အေရးအခင္း ျဖစ္ပြားစဥ္က ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္ ေမာင္ေရႊေအး အမည္ျဖင့္ ေက်ာင္းတက္ေနေသာ ေက်ာင္းသား တစ္ေယာက္ ျဖစ္သည္။ ေန၀င္းအစိုးရ၏ အရက္စက္ဆံုးေသာ ေက်ာင္းသားအေရးအခင္း ျဖိဳခြင္းမႈကို မ်က္၀ါးထင္ထင္ ျမင္ေတြ႔ခဲ့ရေသာ တိုင္းရင္းသား ေက်ာင္းသားငယ္သည္ တုန္လႈပ္သြားခဲ့သည္။ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ ေန၀င္းစစ္ေကာင္စီလက္ထက္ ျပည္တြင္း ျငိမ္းခ်မ္းေရး အတြက္ ေျခာက္ခရိုင္ လူထုဆႏၵေဖၚထုတ္ပြဲမ်ားတြင္ ေက်ာင္းသားတေယာက္အေနျဖင့္ ေရွ႔တန္းမွ တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ေန၀င္းစစ္ေကာင္စီသည္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမ်ား တဖက္သက္ ဖ်က္သိမ္းျပီး ေတာတြင္း လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔မ်ားကို ျပန္လည္ေမာင္းထုတ္သည့္ ျဖစ္ရပ္ကို ေတြ႔ၾကံဳခဲ့ရျပန္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လက္နက္ အားကိုးျပီး ဖိႏွိပ္ျဖိဳခြင္းေသာ အစိုးရကို လက္နက္ႏွင့္သာ သူတိုက္ကိုယ္တိုက္ တိုက္ရမည္ဟု စဥ္းစား ယံုၾကည္မိေတာ့သည္။
ေတာခိုမည့္ ေက်ာင္းသားတေယာက္အေနျဖင့္ ကရင္ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေျမသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ကရင္တပ္မႈးမ်ားႏွင့္ အတူေနထိုင္စဥ္ ကယန္းလူမ်ိဳးတေယာက္အေနႏွင့္ မိမိေဒသတြင္ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္း ရွိသလား ၊ မရွိေသးလွ်င္ မိိမိေဒသအတြင္း ျပန္လည္စည္းရုံး သင့္ေၾကာင္း အၾကံျပဳၾကသည္။ ဒီလိုႏွင့္ မိမိေဒသတြင္းသို႔ စည္းရံုးေရးဆင္းရန္ ျပန္လာခဲ့ေတာ့သည္။

လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို စတင္ရန္ လူစုေနစဥ္ ေန၀င္းအစိုးရ မွ ေငြစကၠဴ ၁၀၀ တန္မ်ားကို တရားမ၀င္အျဖစ္ ေၾကညာသည္။ လကုန္ရက္တြင္ ၁၀၀ တန္ေတြ ရထားေသာ ကယန္း၀န္ထမ္းေတြရဲ့ လစာေလးေတြ၊ ေတာထဲမွာ ေဒသထြက္ကုန္ေလးေတြ ေရာင္းျပီး စုထားတဲ့ ေခၽြးနည္းစာ ရာတန္ေလးေတြ တန္ဖိုးမဲ့ကုန္ၿပီ။ လူထုရဲ့ေဒါသက လူစုေနေသာ ေတာ္လွန္ေရးကို အရွိန္ျမင့္ေစခဲ့ၿပီ။ ကယန္းလူမ်ိဳး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဂ်ပန္ေခတ္၊ အဂၤလိပ္ေခတ္ က ရယူထားေသာ လက္နက္ေကာင္းေတြ ၂၀၀ ေလာက္ ရွိၿပီးသားမို႔ လက္နက္အတြက္ အခက္အခဲမရွိေတာ့။ ပထမဦးဆံုးတိုက္ပြဲက ဖယ္ခံုျမိဳ႔နယ္ ပီကင္းေက်းရြာ ရဲစခန္းကို ၀င္ေရာက္စီးနင္းခဲ့သည္။ ေန၀င္းအစိုးရကို စတင္ေတာ္လွန္ေသာ ထိုေန႔သည္ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၄ ရက္ေန႔၊ ကယန္းလက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးေန႔ အျဖစ္ ကယန္းလူမ်ိုးမ်ား၏ သမိုင္းတြင္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေလၿပီ။

ခိုင္မာက်စ္လစ္ ကယန္းျပည္သစ္

ပီကင္းတိုက္ပြဲ အၿပီးတြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ အစိုးရက လက္နက္ႏွင့္ အလင္း၀င္လွ်င္ ဖမ္းဆီးျခင္းမျပဳ ဟု စည္ရုံးစကားဆိုကာ ဖိတ္ေခၚခဲ့သည္။ ဦးေရႊေအးႏွင့္ အမာခံ အခ်ိဳ႔သာ က်န္ရစ္ခဲ့ျပီး အမ်ားစု ရဲေဘာ္မ်ား အလင္း၀င္ၾကသည္။ မခံခ်င္စိတ္ျဖင့္သာ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကျပီိး ခိုင္မာေသာ ယံုၾကည္ခ်က္ ၊ တိက်ေသာ ႏိုင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈ မတည္ေဆာက္ႏိုင္မီ ေတာ္လွန္ေရး ၿဖိဳခြဲခံခဲ့ရသည္။ က်န္ရစ္ခဲ့ေသာ အမာခံအင္အားစုျဖင့္ က်စ္လစ္ခိုင္မာေသာ ဦးတည္ခ်က္ ၊ မူ၀ါဒမ်ား ေရးဆြဲကာ ကယန္းျပည္သစ္ ပါတီကို ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၈ ရက္ေန႔တြင္ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။

ႏိုင္ငံေရး ဦးေဆာင္မည့္ ပါတီဥကၠဌအျဖစ္ ဦးေရႊေအး ကတာ၀န္ယူခဲ့သည္။ ကယန္းလူထုအၾကား စည္းရုံးေရးဆင္းကာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ဆက္လက္ဆင္ႏြဲခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အခက္အခဲက လက္နက္ေကာင္းမ်ားအားလံုး အလင္း၀င္သူမ်ားေနာက္ ပါသြားခဲ့ျပီ။ တခ်က္တခ်က္ က်ည္မထြက္ပဲ ေၾကာင္ေနတတ္သည့္ ေသနတ္အစုတ္ေတြနဲ့ ဘယ္လို ေတာ္လွန္ေရး ဆက္လုပ္မလဲ။ စဥ္းစားရျပီ။ ေနာက္ဆံုး ရန္သူ စစ္ေၾကာင္းအျဖတ္မွာ ေသနတ္ ၀င္လုရန္ တစ္လံေလာက္အကြာက ေစာင့္ၾကသည္။ ဒါ့ထက္ေ၀းလွ်င္လည္း မျဖစ္။ က်ည္မထြက္လွ်င္ လူခ်င္း၀င္လံုးျပီး ေသနတ္လုရန္ ဆံုးျဖတ္ျပီးသား ျဖစ္သည္။ အဲဒီေန႔က ေစာင့္ေနသူေတြကို ရြာသားေတြ ထမင္းထုပ္ လာပို႔ခ်ိန္ႏွင့္ ရန္သူ စစ္ေၾကာင္းလာခ်ိန္ တိုက္ဆိုင္ကာ ထမင္းထုပ္ျပန္ယူစဥ္ လမ္းမွာ တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ထိုတိုက္ပြဲတြင္ ဥကၠဌ ဦးေရႊေအး ေျခေထာက္တြင္ က်ည္သင့္ကာ ဒဏ္ရာ ရခဲ့သည္။ ကယန္း တိုင္းရင္းသမားေတာ္က တိုင္းရင္းေဆးမ်ားျဖင့္ ဂရုတစိုက္ ကုသေပးသျဖင့္ မျဖတ္ရပဲ ေျခေထာက္မွာ အရိုး ၃ လကၼခန္႔ တိုသြားခဲ့သည္။

ထိုတိုက္ပြဲမွ သင္ခန္းစာယူကာ လူအင္အားအရ ေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲ ဆင္ႏြဲရန္သာ အသင့္ေတာ္ဆံုးအျဖစ္ ဆံုးျဖတ္ျပီး ေျပာက္က်ားစစ္ဆင္နည္းကို စနစ္တက် တတ္ေျမာက္ရန္ ကရင္ေတာ္လွန္ေရးနယ္ေျမသို႔ တပ္ဖြဲ႔၀င္ အခ်ိဳ႔ကို ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ေကအန္ယူမွ ကယန္းတပ္ဖြဲ႔အတြက္ လက္နက္ေထာက္ပံ့မႈမ်ား ရရွိခဲ့သည္။ ကယန္းနယ္ေျမမ်ားတြင္လည္း စည္းရံုးေရးမ်ားကို တိုးခ်ဲ႔ လုပ္ကိုင္ႏိုင္ခဲ့သည္။
ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီလက္ထက္ ၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ လက္ထက္မ်ားတြင္လည္း ကယန္းေဒသသည္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး အားလံုး လ်စ္လ်ဴရႈ ခံခဲ့ရသည့္ နယ္ေျမေဒသ ျဖစ္ဆဲပင္။ ဆယ္ရက္တခါ ေစ်းရက္ရွိသည့္ အနီးဆံုးရြာကိုပင္လ်င္ လမ္းမည္ကာေသာလမ္းကေလးမွ ေတာတိုးကာ တစ္ရက္ေလာက္သြားၾကရသည္။ ရြာသားမ်ားသည္ မည္မွ်ပင္ ဆင္းရဲေစကာမူ ကယန္းလူမ်ိဳးတိုက္ပြဲ၀င္ ရဲေဘာ္မ်ားအတြက္ ရိကၡာေထာက္ပံ့ေရးကို ဘယ္ေတာ့မွ မျငီးျငဴခဲ့ေခ်။

ကယန္းမိသားစုတြင္ ေယာကၤ်ားေလး ေမြးလာလွ်င္ ေသနတ္တလက္ အိမ္ေရွ႔ခန္းတြင္ခ်ိတ္ရသည့္ ထံုးစံဓေလ့ ရွိခဲ့သည္။ ေတာင္ယာလုရန္၊ ေတာလိုက္ရန္ ေယာကၤ်ားေလးသည္ ေသနတ္ပစ္ကို ပစ္တတ္ရသည္။ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ၏ စည္းရုံးေရးသည္ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္မႈ အနည္းဆံုး ျဖစ္ေနမႈကို ေထာက္ျပေ၀ဖန္ရင္း ကယန္းလူမ်ိဳးမ်ား၏ နိမ့္က်ေနေသာ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးတို႔ကို တတ္အားသမွ် ျမွင့္တင္ျခင္းျဖင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ကယန္းရြာတိုင္းရွိ လူငယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီဦးေဆာင္သည့္ ကယန္းတပ္မေတာ္ ရဲေဘာ္မ်ားျဖစ္လာသည္။ စစ္ရည္စစ္ေသြး ဗီဇအျပည့္ရွိေသာ ကယန္းတပ္မေတာ္မွ တိုက္ခိုက္စြမ္းရည္ အျပည့္ရွိေသာ တပ္မႈး ၊ တပ္သား ေကာင္းမ်ား ေပၚထြက္လာသည္။ မဆလ လက္ထက္ စစ္တပ္တြင္းရွိ တပ္မႈးမ်ားကိုယ္တိုင္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ရသညိ။

တဖက္တြင္လည္း အျခားတိုင္းရင္းသားေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႔မ်ား ျဖစ္သည့္ က၊လ၊လ၊တ(ကရင္လူမ်ိဳးေပါင္းစံု လြတ္ေျမာက္ေရး တပ္ဦး) ၊ ရ၊လ၊လ၊ဖ (ရွမ္းျပည္ လူမ်ိဳးေပါင္းစံု လြတ္ေျမာက္ေရး အဖြဲ႔)တို႔ႏွင့္ မဟာမိတ္ဖြဲ႔ကာ မဆလ၏ ထိုးစစ္ကို ၾကံ့ၾကံ့ခံ တြန္းလွန္ေနရသည္။ မဟာမိတ္ အဖြဲ႔မ်ားႏွင့္ ေပါင္စည္းမႈမွာ ေဒသခံျပည္သူမ်ား၏ ေထာက္ခံမႈကို တိုးပြားေစခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရး သက္တမ္းရွည္ၾကာခဲ့ေသာ္လည္း ႏိုင္ငံေရး ၊ စစ္ေရး အျမင္မ်ား နိမ့္က်သြားျခင္း အလ်ဥ္းမရွိေခ်။

ကယန္းနယ္ေျမမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္စပ္မ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ မနီးကပ္ပဲ ႏိုင္ငံအတြင္းပိုင္းတြင္ တည္ရွိေနျခင္း ေၾကာင္ ့ ေဘးနံဆက္စပ္ ေတာ္လွန္ေရး မဟာမိိတ္တပ္ဖြဲ႔မ်ား ၁၉၉၄ တြင္ န၀တ ႏွင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး ရယူေသာအခါ ရပ္တည္ရန္ ခက္ခဲသြားေတာ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၉၄ ခု ဇြန္လတြင္ န၀တႏွင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး စတင္ေဆြးေႏြးရေတာ့သည္။ ေဆြးေႏြးေနစဥ္ အတြင္း၌လည္း တိုက္ပြဲမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနဆဲပင္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၉၄ ခု (ဇူလိုင္) လ၊ (၂၆ )ရက္ေန႔တြင္ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ ဦးေဆာင္ေသာ ကယန္းတပ္မေတာ္ႏွင့္ နအဖ တို႔ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား ေအာင္ျမင္ ျပီးဆံုးခဲ့သည္။ မိမိနယ္အတြင္း လက္နက္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္ ရွိၿပီး စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ပိုင္ခြင့္အျဖစ္ သတၱဳမိုင္းတြင္း တူးေဖၚခြင့္၊ မိုင္းရႈးေက်ာက္တြင္း တူးေဖၚခြင့္၊ ပ်ဥ္းမနားေရနီဖက္ရွိ သစ္ကြင္းမ်ား ထုတ္လုပ္ခြင့္တို႔ ရရွိသည္။ ရန္ကုန္၊ မႏၱေလး၊ ေတာင္ငူ၊ ပ်ဥ္းမနား တို႔တြင္ ဆက္ဆံေရးရုံးခြဲႏွင့္ စီးပြားေရးရုံးမ်ားဖြင့္လွစ္ျပီး ကယားျပည္နယ္ လိြဳင္ေကာ္ျမိဳ႔တြင္ ဆက္ဆံေရးရုံးခ်ဳပ္ကို ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ခဲ့သည္။

၁၉၉၆ ခုႏွစ္ ဧျပီလ ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ဥကၠဌ ဦးတင္ဦး။ အေထြေထြအတြင္းေရးမႈး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နွင့္တကြ ေကာ္မတီ၀င္မ်ားႏွင့္ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ ဥကၠဌ ငိန္းကယန္းထန္ (ခ) ဦိိိိးေရႊေအး ၊ ဒုဥကၠဌ ဦးသန္းစိုးနိုင္ ၊ က၊ လ၊ လ၊ တ (ကရင္လူမ်ိဳးေပါင္းစံု လြတ္ေျမာက္ေရး တပ္ဦး)မွ အတြင္းေရးမႈး ဦးမန္းသက္ေဖာ တို႔ အလြတ္သေဘာ ေတြ႔ဆံုပြဲ ကို ရန္ကုန္ျမိဳ႔ ၀င္ဒါမီယာလမ္း ေဗာဓိကုန္း ေက်ာင္းတိုက္ တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ထိုေတြ႔ဆံုပြဲကို န၀တ ေထာက္လွမ္းေရး မ်ား မသိရွိလိုက္ပဲ ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့သျဖင့္ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ၏ ဥကၠဌႏွင့္ ဒုဥကၠဌကို ရန္ကုန္ေထာက္လွမ္းေရးမွ ၄င္း ညတြင္ပင္ ေခၚယူ စစ္ေဆးခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တြင္ ရုံးထိုင္ေသာ ဒုဥကၠဌမွ လြဲ၍ ဥကၠဌႏွင့္ အဖြဲ႔၀င္အခ်ိဳ႔၏ ခရီးသြြားလာခြင့္ကို ကယားျပည္နယ္ အတြင္းသာ ခြင့္ျပဳခဲ့သည္၊၊

၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္ ပ်ဥ္းမနားသစ္ကြင္း၌ ေျမျမွဳပ္မိုင္းေပါက္ကြဲ၍ အတြင္းေရးမႈး ဗိုလ္မႈးၾကီးအိုက္ေဒါင္း ညာဖက္ေျခဒူးဆစ္မွ ျဖတ္ပစ္ရသည္။
၁၉၉၈ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ွွွလ တြင္ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္မွ ဦးေဆာင္ဖြဲ႔စည္းေသာ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားျပဳ ေကာ္မတီ ကို ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ ၊ ကလလတ၊ ရလလဖ မဟာမိတ္သံုးဖြဲ႔ ေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ားမွ ပူူးတြဲလက္မွတ္ထိုး၍ ေထာက္ခံေၾကာင္း ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ မြန္ျပည္သစ္ ပါတီမွလည္း သီးျခား ေထာက္ခံခ်က္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
နအဖ မွ ၄င္း၏တပ္မ်ားကို တိုးခ်ဲ့ျပင္ဆင္ျပီး ေထာက္လွမ္းေရးမွ တဆင့္ ေထာက္ခံခ်က္ ျပန္လည္ ရုပ္သိမ္းရန္ ဖိအားေပးခဲ့သည္။ သံုးဖြဲ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ား အျပန္အလွွန္ ညွိႏႈိင္းေနစဥ္ က လ လ တ မွ ရုပ္သိမ္းေၾကာင္း ဒုဥကၠဌ လက္မွတ္ေရးထိုး၍ ထုတ္ျပန္လိုက္သည္။ ေနာက္ဆံုး ရ လ လ ဖမွ လည္းေထာက္လွမ္းေရး ဖိအားေၾကာင့္ ရုပ္သိမ္းေၾကာင္း လက္မွတ္ေရးထိုးလိုက္ရျပန္သည္။ ေနာက္ဆံုးမွ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီမွာ အားမတန္၍ မာန္ေလ်ာ့ခဲ့ရသည္။

ကယန္းျပည္သစ္ ပါတီ ဥကၠဌ အေနျဖင့္ ရုပ္သိမ္းေၾကာင္း ျပန္လည္ လက္မွတ္ထိုး မေပးႏိုင္သျဖင့္ ပါတီဥကၠဌ ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ခဲ့သည္။ွွွွွ စစ္ဦးစီးမႈး ဗိုလ္မႈးၾကီးသန္းပလန္မွ “ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား မေထာက္ခံပါ။ လက္ရွိ ႏိုင္ငံေတာ္ ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ဖြံ႔ျဖိဳးေရးေကာင္စီ အားေထာက္ခံပါသည္။ ”ဟု ႏွစ္ေၾကာင္းတည္းေသာ တိုေတာင္းသည့္ ထုတ္ျပန္ခ်က္ျဖင့္ လက္မွတ္ေရးထိုး ထုတ္ျပန္ေပးခဲ့သည္။

စုစည္းခဲ့ၿပီ ကယန္းျပည္

ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ အေနျဖင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး ကာလအေတာအတြင္း ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မွ စတင္၍ကယန္းစာေပ၊ ကယန္းဘာသာ စကား၊ ကယန္းအလံေတာ္၊ ကယန္းအမ်ိဳးသား သီခ်င္း မ်ားကို တရား၀င္သတ္မွတ္ႏိုင္ခဲ့ျပီး ကယန္း အမ်ိဳးသား ေက်ာက္တိုင္ကိုလည္း တည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ကယန္းမ်ိဳးတူစု ေလးမ်ိဳးရွိျပီး ကယန္းကငန္၊ ကယန္း ကေတာ့၊ ကယန္းကေခါင္း၊ ကယန္းလာထ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ကယန္းစကားမွာလည္း လူမ်ိဳးစုအလိုက္ စကားမ်ား မတူ ၾကေပ။ ကယန္းရုံးသံုးဘာသာစကားအျဖစ္ ဖယ္ခံုေဒသသံုး ကယန္းဘာသာ စကားကို အမ်ားသေဘာတူခ်က္ အရ သတ္မွတ္ႏိုင္ခဲ့ျပီး ကက္သလစ္ဘုန္းေတာ္ၾကီးမ်ား တီထြင္ေပးခဲ့သည့္ ကက္သလစ္ ဘာသာ၀င္သံုး ကယန္း စာေပ ကိုလည္း ကယန္းလူမ်ိဳး စာေပအျဖစ္ သတ္မွတ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ကယန္းအမ်ိဳးသားေက်ာက္တိုင္ကို သိက်ိတ္ေက်းရြာတြင္ စိုက္ထူျပီး ဧျပီလ (၁၀) ရက္ေန႔ကို ကယန္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။

အပစ္အခတ္ရပ္စဲထားသည့္ ကာလအတြင္း ႏိုင္ငံေရးရပ္တည္ခ်က္အရ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီအေနျဖင့္ အျခားအပစ္ရပ္အဖြဲ႔မ်ားထက္ နအဖႏွင့္ ထိပ္တိုက္ ရင္ဆိုင္မႈမ်ား ပိုမို ရင္ဆိုင္ျဖတ္သန္းခဲ့ရသည္။ ဥကၠဌမွအစ ဗဟိုေကာ္မတီမ်ား အပါအ၀င္ အဖြဲ႔၀င္မ်ား၏ ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ား တိုးတက္မ်ားျပားလာေသာ္လည္း ေတာ္လွန္ေရး စိတ္ဓါတ္မ်ား ပ်က္ျပားျခင္း မရွိေသးသည္ကို ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီကို ေထာက္ခံခဲ့စဥ္က အထင္အရွားေတြ႔ျမင္ရသည္။ ေထာက္လွမ္းေရးမွ ျငိမ္းခ်မ္းေရးသေဘာတူခ်က္ ပ်က္ျပား သြားႏိုင္သည္ဟု ျခိမ္းေျခာက္သည္ကို ျမိဳ႔ေပၚေရာက္ အဖြဲ႔၀င္မ်ား (ဒုဥကၠဌမွအစ) အားလံုး အေျခခံေဒသသို႔ ျပန္လည္ဆင္းျပီိး စစ္ေရးျပင္ဆင္သည္ကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ သိႏိုင္သည္။

ေရြးခ်ယ္သင့္ေသာ လမ္း ဘယ္လို လမ္းလဲ။

ယခု ၂၀၀၅ ခုႏွစ္အတြင္း အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးအဖြဲ႔မ်ားသည္ လက္နက္အျပီး အပ္ခိုင္းသည့္ အေျခအေနကို ရင္ဆိုင္ ေနၾကရျပန္သည္။ စစ္အုပ္စုအေနျဖင့္ စစ္မွန္ေသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို အမွန္တကယ္ မယံုၾကည္ပဲ ကမၻာ႔အလယ္ မ်က္ႏွာပန္းလွရန္ ျပင္ဆင္ျပသည့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးသေဘာတူခ်က္မ်ားအား အေလးမထားသည္ကို အထင္အရွား ေတြ႔ျမင္ႏိုင္သည္။ ကယန္း အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးအဖြဲ႔ အေနျဖင့္ စစ္မွန္ေသာ ျပည္သူ႔အစိုးရတရပ္ ေပၚေပါက္လာလ်င္ လက္နက္စြန္႔လႊတ္မည္ဟု ကယန္းလက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး (၃၃) ႏွစ္ေျမာက္အခမ္းအနားတြင္ ဥကၠဌ ငိန္းကယန္းထန္မွ ေျပာၾကားခဲ့သည္။
ေဒသနယ္ေလးခုအတြင္း ဖရုံသီးေလးစိတ္ကြဲလို ခြဲျခားထည့္သြင္းျခင္း ခံထားရေသာ ကယန္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ယေန႔ကာလ၌ တခုတည္းေသာ ကယန္းအမ်ိဳးသား အလံေတာ္ေအာက္တြင္ ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ၊ ကယန္းျပည္သစ္ တပ္မေတာ္ႏွင့္ အတူ စည္းလံုးညီညြတ္စြာ တည္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ ကယန္းအမ်ိဳးသား ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား ျဖစ္သည့္ ကလိုင္းဖါးရီး၊ အိုက္သေထာင္၊ သိုင္းဘဟန္ တို႔ကဲ့သို႔ပင္ ယေန႔ကာလ၌ ကယန္းအမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီး ငိန္းကယန္းထန္၏ ဦးေဆာင္မႈေအာက္၀ယ္ ကယန္းအမ်ိဳးသားထု တရပ္လံုး စုစည္းႏိုင္ခဲ့ၾကၿပီ။
အျခားလက္နက္ကိုင္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး အင္အားစုမ်ားနည္းတူ နအဖ၏ လက္နက္ျဖဳတ္ေရး အတင္းအက်ပ္ ဖိအားေပးမႈကို ကယန္းျပည္သစ္ပါတီ အေနျဖင့္ ရင္ဆိုင္ေနရၿပီ ျဖစ္သည္။
သမိုင္းအစဥ္အဆက္ ေတာ္လွန္ေရး အစဥ္အလာ ရွိခဲ့ေသာ ကယန္း ျပည္သစ္ပါတီႏွင့္ ကယန္းလူထုအေန ျဖင့္ ဘယ္လမ္းကို ေရြးမည္နည္း။ လမ္းခြဲတခုသို႔ ေရာက္ေခ်ၿပီ။ ။

ခ်စ္ခင္စြာျဖင့္
ခင္မင္းေဇာ္
(မိုးႀကိဳးသတင္းစာတြင္ ေဖာ္ျပၿပီး)
(ယခုအခ်ိန္ထိ လက္နက္အပ္ျခင္းမရွိေသးေၾကာင္း သိရပါသည္)

ကယန္း (ပေဒါင္)ႏွင့္ ပတ္သက္သမွ်

ကယန္း လ၀ီ (ပေဒါင္) တိုင္းရင္းသားမ်ားအေၾကာင္း ျမန္မာဘာသာအျပင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ပါ အြန္လိုင္းတြင္ ဖတ္ရႈႏိုင္သမွ် ရွာေဖြ စုစည္းထားျဖင္းျဖစ္ပါသည္။

သတင္း

ထိုင္းတြင္တရားမ၀င္ေနထိုင္သည့္ ပေဒါင္လည္ပင္းရွည္မ်ား ဒုကၡသည္စခန္းသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ရမည္/ေခတ္ျပိဳင္-မတ္ ၂၀၊ ၂၀၀၇

www.khitpyaing.org/news/march_2007/newstitle_march2007.php

ပေဒါင္တိုင္းရင္းသားမ်ား တတိယႏိုင္ငံတြင္ အေျခခ်ေရး ထိုင္းအာဏာပိုင္မ်ားျငင္းဆို/ဧရာ၀တီ-ဧျပီ ၁၁၊ ၂၀၀၇

http://irrawaddy.org/bur/news2007/April/apr_11_07.html

နယ္ေျမမေအးခ်မ္းသေရြ႕ ဌာေနျပန္မည္မဟုတ္ဟု ပေဒါင္ရြာလူၾကီးေျပာဆို/ေခတ္ျပိဳင္-ဇူလိုင္ ၅၊ ၂၀၀၇

http://www.khitpyaing.org/news/july_2007/5-7-07a.php

လည္ပင္းရွည္ပေဒါင္ (၆) ဦး တရားမ၀င္ အလုပ္လုပ္ကိုင္မႈျဖင့္ ဖမ္းဆီးခံရ/ေခတ္ျပိဳင္-ႏို၀င္ဘာ ၂၂၊ ၂၀၀၇

http://www.khitpyaing.org/news/november_2007/22-11-07_c.php

ရိကၡာပံုမွန္မရ၍ ေၾကးကြင္းပတ္ကယန္းမိသားစုမ်ား အခက္ၾကံဳေနရ/သတင္းႏွင့္မီဒီယာကြန္ယက္-ဇန္န၀ါရီ ၈၊ ၂၀၀၈

http://www.nmg-news.com/nmg/news080108.html

ကမာၻလွည့္ခရီးသည္မ်ား ပေဒါင္ရြာႏွင့္…/Weekly Eleven News-ဇန္န၀ါရီ ၉၊ ၂၀၀၈

http://www.weeklyeleven.com/modules.php?name=News&file=article&sid=11853

ေဆာင္းပါး

အင္းေလးကျပန္ခဲ့တယ္/ဆုကဗ်ာ-လွ်ပ္ကျပက္

http://www.snapshot-news.com/modules.php?name=News&file=print&sid=9753

စာအုပ္မိတ္ဆက္/ေ၀ဖန္ခ်က္

နတ္စိမ္းတို႔ဌာေနမွသည္ စာအုပ္မိတ္ဆက္ပြဲ က်င္းပ/ေခတ္ျပိဳင္-ေဖေဖာ္၀ါရီ ၉၊ ၂၀၀၇

http://www.khitpyaing.org/news/february_2007/9-2-07a.php

ပေဒါင္လူငယ္တစ္ဦးရဲ့ ကိုယ္ေတြ႔မွတ္တမ္း/အီဒစ္ မီရန္ေတး

http://irrawaddy.org/bur/bshelf/2007/bshelf_29_2007.html

ကယန္း (ပေဒါင္)/သွ်ွင္ေထြးယဥ္

http://www.myanmarbookshop.com/MynBookDetails.aspx?intSupplierID=1&intBookID=8457

ပို႔စ္/ဘေလာ့ဂ္

Targay Blog (ကယန္းဂ်ာနယ္လစ္/ဘေလာ္ဂါ)

http://targay.blogspot.com/

ကယား၊ ကယန္း၊ ကရင္နီ/SoWhat-ဇြန္ ၂၄၊ ၂၀၀၇

http://s0wha1.blogspot.com/2007/06/blog-post_24.html

ဖတ္ေပးေစခ်င္လို႔/ခင္မင္းေဇာ္-ဇြန္ ၂၇၊ ၂၀၀၇

http://khinminzaw.blogspot.com/2007/06/select_27.html

ပေဒါင္ဆိုတာ ငွက္လား/မယ္လိုဒီေမာင္-ၾသဂုတ္ ၃၊ ၂၀၀၇

http://melodymaungmm.myanmarbloggers.org/2007/08/blog-post_03.html

ကယားျပည္နယ္/လြိဳင္ေကာ္ျမိဳ႕-ကႏၵာရ၀တီ-ၾသဂုတ္ ၁၂၊ ၂၀၀၇

http://loikawland.blogspot.com/2007/08/blog-post_4790.html

ထိုင္းႏိုင္ငံရွိ လူတိရိစာၦန္ရံုမွ ျမန္မာ မိန္းမသားမ်ား/မင္းမင္း-ဇန္န၀ါရီ ၃၁၊၂၀၀၈

http://hteinkmin.myanmarbloggers.org/2008/01/blog-post_31.html

Karen Long Neck/Oriental Portal by Mr. Glenn Casaer

http://glennportal.blogspot.com/2008/01/karen-long-neck.html

What Pain is Beauty/Barstowmama

http://barstowmama.blogspot.com/2007/03/what-pain-is-beauty-pa-dong.html

Dr.Kim’s Travel Story

http://www.drkimsworld.com/BOARD/STORY_READ.ASP?IDX=2750&PAGE=4

စိတ္၀င္စားဖြယ္ ၀က္ဘ္ဆိုဒ္

Padaung

http://www.tribaltextiles.info/Galleries/Padaung.htm

Kayan or Padaung Myanmar

http://www.allmyanmar.com/new%20allmyanmar.com/Kayan%20or%20Padaung.html

Hill Tribe of the Golden Triangle

http://www.thaipro.com/thailand/paduang.shtml

What is the Padaung Hill Tribe

http://www.wisegeek.com/what-is-the-padaung-hill-tribe.htm

ဓာတ္ပံုမ်ား

http://www.pbase.com/dougj/image/41822227

http://www.asiafoto.com/myanmar/padaung.htm

http://www.flickr.com/photos/angegardien1307/2374516595/

http://home.versatel.nl/mahdewit/2padaung.htm

http://photography.nationalgeographic.com/photography/enlarge/padaung-family_pod_image.html

http://www.pacross.net/Galleries/Padaung.htm

သုေတသန

The Secret of the Giraffe-Women, Finally Revealed/Dr.Johan van Roekeghem

http://www.djparadisetour.com/MaeHongSon/esecret.html

Padaung

http://www.joshuaproject.net/peopctry.php?rog3=BM&rop3=107734

MacMillan, Lorna Nanclares, Francisco
Tourism and ethnic identity: creating the Long-Neck Karen of Northwest Thailand (Senior Honors Thesis)
Theses at University of California, Barkley

Kayan Web

Huay Pu Keng Village

http://www.huaypukeng.com/

Kayan Online

http://kayanonline.ning.com/

ျပဳလုပ္ေနဆဲ သုေတသန

သင္ကာ (ျမန္မာ)၊ ခ်င္းမိုင္တကၠသိုလ္

ယဥ္ေက်းမႈကို ေစ်းကြက္သြင္းျခင္းႏွင့္ ခရီးသြားလုပ္ငန္း ဖြံျဖိဳးတိုးတက္မႈ - ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ေရာက္ ေၾကးကြင္းပတ္ကယန္း (ပေဒါင္)မ်ားအား ေလ့လာခ်က္။

ေဒးဗစ္. အယ္လ္. ရာ၀စ္ (အေမရိကန္)၊ ခ်င္းမိုင္တကၠသိုလ္

ျဖစ္တည္မႈႏွစ္ခုအၾကား - ထိုင္းႏိုင္ငံ၊ မယ္ေဟာင္ေဆာင္ေရာက္ ကယန္းဒုကၡသည္မ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးလကၡဏာသရုပ္ႏွင့္ အခြင့္အေရးအတြက္ ညွိႏွိဳင္းမႈ။